Tử vi bói toán: Sự thật hay chỉ là trò lừa đảo?

Trong xã hội hiện đại ngày nay, việc xem tử vi hay bói toán vẫn thu hút sự quan tâm của hàng triệu người. Tại các thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM, những cửa hàng bói bài Tarot, xem chỉ tay hay dịch vụ dự đoán vận mệnh qua phần mềm luôn đông khách. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu những phương pháp này có cơ sở khoa học hay chỉ dựa vào niềm tin mơ hồ?

Theo thống kê từ Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Đông Nam Á, khoảng 43% người Việt từng ít nhất một lần thử các hình thức bói toán. Một số chuyên gia tâm lý cho rằng hiện tượng này bắt nguồn từ nhu cầu muốn kiểm soát tương lai của con người. Giáo sư Nguyễn Thị Lan Hương (Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn) giải thích: "Khi đối mặt với những quyết định quan trọng hoặc biến cố cuộc đời, nhiều người tìm đến bói toán như cách giảm bớt lo âu, dù biết rõ độ chính xác không cao".

Tuy nhiên, cộng đồng khoa học vẫn giữ thái độ hoài nghi. Năm 2020, nhóm nghiên cứu tại Đại học Bách khoa đã thực hiện thí nghiệm với 200 tình nguyện viên. Kết quả cho thấy 78% trường hợp nhận được dự đoán chung chung có thể áp dụng cho bất kỳ ai, chứng minh hiệu ứng Barnum - hiện tượng tâm lý khi con người tự đồng nhất những mô tả mơ hồ với hoàn cảnh cá nhân.

Trên thực tế, nhiều trường hợp lừa đảo tinh vi đã bị phanh phui. Điển hình là vụ án năm 2019 tại Đà Nẵng khi một nhóm đối tượng sử dụng phần mềm phân tích dữ liệu mạng xã hội để đưa ra thông tin "tiên tri" chính xác. Công nghệ này cho phép họ thu thập thói quen, sở thích của nạn nhân từ Facebook rồi đóng vai thầy bói.

Dù vậy, không thể phủ nhận sự tồn tại của những phương pháp cổ truyền có giá trị văn hóa. Nghệ nhân Lê Văn Tâm (72 tuổi), người có 50 năm nghiên cứu Kinh Dịch, chia sẻ: "Bản chất của bói toán xưa là hệ thống triết lý về quy luật biến đổi của vũ trụ, không phải trò đoán mò. Cần phân biệt rõ giữa tri thức cổ và mê tín dị đoan".

Khoa học hiện đại cũng ghi nhận một số hiện tượng khó giải thích. Năm 2021, tạp chí Tâm lý học Thực nghiệm công bố nghiên cứu về khả năng dự đoán sự kiện trong giấc mơ với độ chính xác 62% - cao hơn nhiều so với xác suất ngẫu nhiên. Dù chưa đủ cơ sở để khẳng định, điều này mở ra hướng nghiên cứu mới về tiềm năng của trực giác con người.

Đối với người dân bình thường, cách tiếp cận hợp lý nhất là giữ thái độ cân bằng. Chị Nguyễn Thùy Linh (nhân viên văn phòng 28 tuổi) chia sẻ kinh nghiệm: "Tôi thỉnh thoảng xem bói như hình thức giải trí, nhưng không bao giờ dựa vào đó để quyết định việc lớn. Quan trọng nhất vẫn là nỗ lực của bản thân".

Các chuyên gia khuyến cáo cần cảnh giác với những dịch vụ đòi hỏi chi phí cao hoặc yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân. Đồng thời, việc phát triển các chương trình giáo dục cộng đồng về tư duy phản biện sẽ giúp hạn chế tình trạng lợi dụng niềm tin để trục lợi.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển, hình thức bói toán cũng biến đổi đa dạng. Từ ứng dụng AI dự đoán tương lai đến dịch vụ xem sao giải hạn qua chatbot, những phương thức mới liên tục xuất hiện. Điều này đòi hỏi người dùng phải tỉnh táo phân tích thông tin, kết hợp giữa tôn trọng giá trị văn hóa và áp dụng tư duy khoa học.

Cuối cùng, câu trả lời cho vấn đề "bói toán thật hay giả" phụ thuộc vào góc nhìn của mỗi cá nhân. Quan trọng hơn cả là duy trì sự tò mò trí tuệ đi đôi với khả năng phán đoán độc lập, biết chắt lọc những giá trị phù hợp với thời đại.