Thuật Chúc Do Trong Tập Tục Cầu Xin Lương Thực Của Người Việt

Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, những nghi thức gắn liền với đời sống tâm linh luôn chiếm vị trí đặc biệt. Một trong số đó là thuật Chúc Do – phương pháp cầu xin lương thực thông qua nghi lễ tín ngưỡng, phản ánh khát vọng "an cư lạc nghiệp" của người xưa. Tập tục này không chỉ là cách thức giải quyết nhu cầu cơ bản mà còn ẩn chứa triết lý sống hòa hợp với tự nhiên.

Nguồn Gốc và Ý Nghĩa Văn Hóa

Thuật Chúc Do được cho là xuất hiện từ thời kỳ sơ khai của nền nông nghiệp lúa nước. Khi thiên tai hoặc mất mùa xảy ra, cộng đồng thường tổ chức lễ cúng tế để cầu xin thần linh ban cho mưa thuận gió hòa và lương thực dồi dào. Theo sử sách ghi lại, nghi thức này thường diễn ra vào đầu xuân hoặc cuối thu, kết hợp giữa việc đọc chú văn bằng ngôn ngữ cổ và dâng lễ vật như gạo, hoa quả, hoặc vật phẩm thủ công.

Điểm độc đáo của thuật Chúc Do nằm ở cách thức "giao tiếp" với thế giới vô hình. Người chủ trì (thường là thầy mo hoặc bậc cao niên) sẽ sử dụng các động tác tay kết hợp với âm điệu trầm bổng, tạo nên một không gian linh thiêng. Một số tài liệu dân tộc học mô tả, trong nghi lễ, người ta còn vẽ các ký tự bí ẩn lên lá chuối hoặc vải đỏ, sau đó đốt chúng để "gửi thông điệp" lên thiên đình.

Quy Trình Thực Hiện Nghi Lễ

Khác với những hình thức cầu cúng thông thường, thuật Chúc Do đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Đầu tiên, gia chủ phải chọn ngày lành tháng tốt theo âm lịch, thường tránh các ngày có sao xấu như Nguyệt Kỵ hoặc Tam Nương. Khu vực hành lễ được dọn dẹp sạch sẽ, trang trí bằng hoa tươi và đèn nến. Lễ vật bao gồm:

• Một mâm ngũ quả tượng trưng cho ngũ hành.
• Bát gạo trộn muối (biểu tượng của sự no đủ).
• Ba chiếc bánh chưng nhỏ (tượng trưng cho trời, đất, con người).

Trong quá trình thực hiện, thầy mo sẽ đọc bài khấn có nội dung như: "Cúi xin thổ địa, thần linh chứng giám, ban cho dân làng mưa thuận phong điều, ruộng đồng tươi tốt, kho lúa đầy ắp...". Sau đó, mọi người cùng thực hiện nghi thức "rải gạo cầu phúc" – tung những hạt gạo ra không trung như lời cầu nguyện lan tỏa khắp nơi.

Giá Trị Truyền Thống Trong Xã Hội Hiện Đại

Dù khoa học kỹ thuật đã phát triển, thuật Chúc Do vẫn được lưu truyền ở một số vùng nông thôn Việt Nam như Thanh Hóa, Nghệ An hay Tây Nguyên. Nhiều gia đình coi đây là cách gìn giữ nét đẹp văn hóa tổ tiên, đồng thời tạo sự gắn kết cộng đồng. Tại huyện Quỳ Châu (Nghệ An), hàng năm vẫn diễn ra lễ hội "Chúc Do phồn thực" thu hút hàng trăm người tham gia.

Tuy nhiên, tập tục này cũng đang đối mặt với nguy cơ mai một. Giới trẻ ngày càng ít quan tâm đến nghi lễ cổ, trong khi các thầy mo am hiểu thuật Chúc Do chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Một số địa phương đã số hóa tư liệu và đưa nghi thức vào biểu diễn du lịch nhằm bảo tồn.

Kết

Thuật Chúc Do không đơn thuần là hành động "xin lương thực" mà là minh chứng cho trí tuệ ứng biến của cha ông trước thiên nhiên. Dù hình thức có thay đổi theo thời gian, giá trị cốt lõi về lòng biết ơn đất trời và tinh thần cộng sinh vẫn mãi là bài học quý giá cho thế hệ sau.