Phim Truyền Hình Và Bói Toán: Giải Mã Sức Hút Đằng Sau Những Lá Bài

Trên màn ảnh nhỏ Việt Nam những năm gần đây, những cảnh bói bài rút quẻ dần trở thành chi tiết không thể thiếu trong nhiều tựa phim gia đình - tâm lý. Từ "Hương Vị Tình Thân" đến "Gạo Nếp Gạo Tẻ", các thước phim ghi lại cảnh thầy bói lắc lư đồng xu hay xòe bài tarot luôn thu hút lượng lớn khán giả truyền hình trực tiếp. Hiện tượng này đặt ra câu hỏi: Liệu đây chỉ là thủ pháp kịch bản hay phản ánh sâu sắc hơn về văn hóa tâm linh người Việt?

Các nhà biên kịch chia sẻ trong buổi tọa đàm "Nghệ thuật và văn hóa dân gian" tổ chức tại Hà Nội tháng 3/2023 rằng, việc đưa yếu tố bói toán vào phim xuất phát từ hai mục đích chính. Thứ nhất là tạo kịch tính khi các lá bài tiên tri trở thành "quả bom hẹn giờ" thúc đẩy xung đột nhân vật. Thứ hai, đây được xem như cách khéo léo lưu giữ nét văn hóa cổ truyền trong dòng chảy hiện đại. Một ví dụ điển hình là phân cảnh bà nội nhân vật chính trong "Mùa Hè Của Mẹ" dùng phương pháp bói Kinh Dịch để can ngăn cháu gái kết hôn vội vàng.

Tuy nhiên, giới phê bình điện ảnh cảnh báo về nguy cơ "lạm dụng" yếu tố tâm linh. Bộ phim "Bão Ngầm" từng vấp phải chỉ trích khi xây dựng chuỗi 7 tập liên tiếp xoay quanh việc dùng bùa ngải để giải quyết mâu thuẫn gia đình. TS. Nguyễn Thị Hồng Vân (ĐH Văn hóa Hà Nội) nhận định: "Cần phân biệt rõ ranh giới giữa bảo tồn văn hóa dân gian và cổ xúy mê tín. Những cảnh bói toán phải được xử lý tinh tế, đi kèm thông điệp giáo dục về lối sống tỉnh táo".

Từ góc độ tâm lý khán giả, nghiên cứu của Viện Xã hội học năm 2022 chỉ ra 63% người xem thừa nhận cảm thấy tò mò về các phương pháp bói toán sau khi xem phim. Điều này dẫn đến hiện tượng "sốt ảo" các trang bói bài online mỗi khi có phim truyền hình đình đám phát sóng. Trường hợp ứng dụng "Tarot Việt" đạt 500.000 lượt tải trong tuần chiếu tập 45 của "Hành Trình Công Lý" là minh chứng rõ rệt.

Những người làm phim trẻ đang tìm cách cân bằng giữa yếu tố giải trí và tính giáo dục. Đạo diễn Lê Hoàng cho biết trong quá trình sản xuất "Lửa Ấm": "Chúng tôi hợp tác với các nhà nghiên cứu văn hóa để thiết kế cảnh bói toán chính xác về nghi thức, đồng thời lồng ghép lời cảnh tỉnh về việc lạm dụng tín ngưỡng". Cách làm này nhận được phản hồi tích cực khi 78% khán giả được khảo sát cho rằng họ hiểu sâu hơn về di sản tinh thần cha ông sau khi xem phim.

Xu hướng tích hợp yếu tố bói toán trong phim truyền hình dự báo sẽ còn phát triển mạnh, đặc biệt khi các nền tảng streaming bắt đầu đầu tư vào dòng phim folklore đương đại. Tuy nhiên, sự thành công của những tác phẩm này sẽ phụ thuộc vào khả năng chuyển tải thông điệp nhân văn, thay vì chỉ khai thác sự tò mò nhất thời của công chúng. Như lời một nhân vật trong phim "Dưới Bóng Cây Hạnh Phúc": "Số mệnh không nằm ở những lá bài, mà ở chính những lựa chọn tỉnh táo mỗi ngày".