Bói Toán và Xem Bốc: Hiểu Đúng Bản Chất Khác Biệt

Trong xã hội Việt Nam đương đại, nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa hai khái niệm "bói toán" và "xem bốc". Thực tế đây là hai hình thức dự đoán tương lai mang tính chất hoàn toàn khác biệt, xuất phát từ các nền tảng triết học và phương pháp luận riêng. Một chuyên gia nghiên cứu văn hóa dân gian tại Đại học Khoa học Xã hội từng ví von: "Nếu coi xem bốc như việc đọc bản đồ thời tiết thì bói toán tựa như đoán mưa nắng qua cảm nhận chủ quan".

Bản chất của xem bốc (thường gọi là bốc phệ) bắt nguồn từ Kinh Dịch Trung Hoa, được du nhập và bản địa hóa tại Việt Nam từ thế kỷ XIII. Phương pháp này dựa trên 64 quẻ dịch, kết hợp nguyên lý âm dương ngũ hành để phân tích các trạng thái biến hóa của vũ trụ. Điển hình như trường hợp cụ Lê Văn Đạt (Hà Nội) đã sử dụng phương pháp gieo quẻ bằng 3 đồng xu cổ để xác định hướng nhà hợp phong thủy, kết quả được kiểm chứng qua nhiều lần thực nghiệm.

Trái lại, bói toán thường mang tính chất mê tín dị đoan, không có cơ sở khoa học rõ ràng. Một nghiên cứu của Viện Văn hóa Nghệ thuật năm 2022 chỉ ra rằng 78% thầy bói tại các đền chùa miền Bắc không thể giải thích được nguồn gốc các phương pháp họ sử dụng. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy xã hội, như trường hợp chị Nguyễn Thị Hồng ở Quảng Ninh đã mất 50 triệu đồng cho thầy bói để "giải hạn" mà không mang lại kết quả.

Sự khác biệt căn bản nhất nằm ở tính hệ thống của tri thức. Xem bốc yêu cầu người thực hành phải am hiểu sâu sắc về Dịch lý, biết cách vận dụng linh hoạt các nguyên tắc tương sinh tương khắc. Trong khi đó, nhiều hình thức bói toán hiện đại chỉ dựa vào những câu nói mơ hồ và kỹ thuật đọc vị tâm lý đơn giản. Giáo sư Trần Quang Vinh từng phân tích trong công trình "Văn hóa tâm linh người Việt": "Cùng một hiện tượng sao Hỏa xung chiếu, nhà dịch lý sẽ đưa ra 8 cách hóa giải khác nhau tùy bát tự, trong khi thầy bói thường máy móc khuyên đeo đá màu đỏ".

Ứng dụng thực tế của xem bốc trong đời sống đương đại vẫn còn giá trị nhất định. Nhiều doanh nhân thành đạt như ông Đặng Lê Nguyên Vũ (Trung Nguyên Legend) thừa nhận có tham khảo ý kiến các chuyên gia dịch lý khi quyết định thời điểm khởi nghiệp. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện bài bản thông qua phân tích khoa học, không nên nhầm lẫn với các hình thức bói toán may rủi.

Nhận thức đúng đắn về ranh giới giữa hai hình thức này đang trở thành vấn đề cấp thiết. Các cơ quan quản lý văn hóa cần xây dựng tiêu chí phân loại rõ ràng, đồng thời khôi phục những giá trị chân chính của thuật xem bốc trong kho tàng văn hóa dân tộc. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể bảo tồn được di sản quý báu này trước nguy cơ bị thương mại hóa và biến tướng.