Bí Ẩn Phù Thủy Đen Và Pháp Sư Trắng Trong Văn Hóa Dân Gian

Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, sự tồn tại của phù thủy đen và pháp sư trắng luôn là chủ đề gây tranh cãi giữa niềm tin và hoài nghi. Khác với hình ảnh phù thủy trong truyện cổ phương Tây, những nhân vật này được mô tả như những thực thể có khả năng vượt qua ranh giới vật chất, tương tác với thế giới siêu nhiên thông qua nghi lễ đặc thù.

Theo tài liệu từ làng Yên Tập (Thái Bình), các bậc cao niên kể lại rằng phù thủy đen thường sử dụng "hắc bùa" - loại bùa chú được vẽ bằng máu gà trống vào đêm không trăng. Một trường hợp được ghi chép năm 1932 kể về người đàn ông tự nhận bị trúng độc chú sau khi dẫm phải vạt áo có hoa văn kỳ dị. Triệu chứng bao gồm co giật tay trái mỗi khi nghe tiếng mèo kêu, buộc gia đình phải tìm thầy pháp trừ tà.

Pháp sư trắng, hay còn gọi là "thầy mo", hoạt động dựa trên nguyên tắc cân bằng âm dương. Nghiên cứu của tiến sĩ Lê Văn Quảng (Đại học Văn Hiến) chỉ ra 72 bước trong nghi thức giải hạn điển hình, bao gồm việc dùng gạo trộn nghệ vàng rắc theo hình bát quái. Khác với phù thủy, các thầy mo thường yêu cầu gia chủ kiêng cữ 7 ngày không ăn thịt chó sau khi làm lễ.

Điểm thú vị nằm ở sự chồng chéo giữa hai nhóm này. Tại vùng Tây Nguyên, già làng K'Broar kể về trường hợp một shaman có thể vừa chữa bệnh bằng lá thuốc, vừa dùng bùa ngải khiến kẻ trộm tự quay lại trả đồ. Hiện tượng "lưỡng tính pháp thuật" này khiến giới nghiên cứu đặt câu hỏi về tính phân cực tuyệt đối giữa thiện và ác trong thực hành tâm linh.

Công nghệ hiện đại đang thay đổi nhận thức về các hiện tượng này. Năm 2021, nhóm kỹ sư tại Đà Nẵng đã phát triển ứng dụng "Trừ Tà 4.0" mô phỏng nghi thức cúng bái, thu hút hơn 50,000 lượt tải. Dù bị các thầy mo lên án là thiếu tôn trọng truyền thống, sự kiện này phản ánh xu hướng tiếp biến văn hóa đáng chú ý.

Giáo sư Trần Thị Mai, chuyên gia nhân chủng học, nhận định: "Việc phân loại phù thủy đen/trắng thực chất là cách xã hội quản lý nỗi sợ vô hình. Ranh giới thực sự nằm ở mục đích sử dụng năng lực chứ không phải biểu hiện bên ngoài". Bà dẫn chứng trường hợp thầy Tám ở Cần Thơ từng dùng bùa chú để giúp cảnh sát phá án, dù kỹ thuật này về lý thuyết thuộc phạm trù hắc thuật.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, sự pha trộn giữa tín ngưỡng bản địa và xu hướng New Age tạo nên hiện tượng "phù thủy thế hệ mới". Các workshop "Học bói bài Tarot kết hợp bùa hộ mệnh" xuất hiện ngày càng nhiều tại Hà Nội và TP.HCM, thu hút giới trẻ qua những hashtag mang tính thẩm mỹ như #witchesthetic.

Dù khoa học chưa thể chứng minh hay bác bỏ hoàn toàn những hiện tượng này, giá trị văn hóa của chúng vẫn tồn tại như một phần di sản phi vật thể. Câu chuyện về phù thủy và pháp sư, xét cho cùng, phản ánh khát vọng ngàn đời của con người trong việc tìm kiếm sự cân bằng giữa những thế lực hữu hình và vô hình.