Bí Ẩn Tục Thờ Vật Tổ Trong Bạch Thuật Việt Nam

Trong dòng chảy văn hóa tâm linh Việt Nam, tập tục thờ vật tổ kết hợp với bạch thuật luôn ẩn chứa những điều kỳ diệu chưa được khám phá hết. Từ những cánh rừng nguyên sinh Tây Nguyên đến vùng trũng đồng bằng sông Hồng, hình ảnh con hổ đá mắt ngọc ở đền Sái hay tượng chim Lạc tronh đền Cổ Loa đều phảng phất dấu ấn của môn phái thuật trắng cổ xưa.

Theo nghiên cứu của nhà dân tộc học Đặng Văn Thụy, việc chọn lựa vật tổ trong bạch thuật không đơn thuần dựa trên đặc tính sinh học mà còn liên quan đến thuyết ngũ hành. Ví dụ điển hình là tục thờ rắn trắng ở làng Lệ Mật (Hà Nội), nơi các pháp sư dùng da rắn lột để chế tạo bùa hộ mệnh, kết hợp với việc đọc thần chú bằng thứ ngôn ngữ cổ có nguồn gốc từ chữ Nôm Tày.

Một đặc điểm thú vị là các nghi thức bạch thuật liên quan đến vật tổ thường diễn ra vào khung giờ Dần (3-5h sáng). Thầy phù thủy làng Đồng Kỵ (Bắc Ninh) tiết lộ quy trình chuẩn bị lễ vật gồm: 9 lá trầu không viền trắng, 3 sợi tơ tằm vàng chưa kén cùng 1 chiếc gương đồng cổ. Công đoạn "thỉnh linh" được thực hiện bằng cách vẽ hình vật tổ lên nền đất sét trộn tro thiêng.

Trong sử sách ghi lại, triều đình nhà Lý từng thành lập "Ty Bạch pháp" chuyên nghiên cứu ứng dụng thuật trắng vào y học. Công trình "Nam dược thần hiệu" của Tuệ Tĩnh có đề cập đến phương pháp dùng xương hổ trắng (vật tổ của tộc người Mường) để chế thuốc trị gãy xương. Kỹ thuật này yêu cầu phải khấn 72 câu thần chú trong lúc mài xương với nước mưa đọng lá sen.

Điều ít ai biết đến là mối liên hệ giữa vật tổ và kiến trúc đình làng. Những hoa văn hình thú trên cột cái đình Chu Quyến (Hà Tây cũ) thực chất là mã hóa của bùa trấn yểm. Nghệ nhân Trần Đình Hổ (87 tuổi) cho biết: "Cứ 3 năm, các thầy pháp phải dùng máu gà trắng trộn nhựa cây sơn ta để tô lại các chi tiết này, nếu không linh khí vật tổ sẽ tán".

Hiện tượng "vật tổ sống" tại làng Vị Khê (Nam Định) là minh chứng sinh động cho sức sống của tín ngưỡng này. Ngôi đền thờ con nghé trắng sinh năm 1994 vẫn được dân làng tôn kính. Mỗi dịp lễ hội, các cụ cao niên dùng lá ngải cứu phủ lên mình nghé để thực hiện nghi thức "giao cảm với thần linh".

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, nhiều nghi thức vật tổ bạch thuật đang được tái hiện dưới hình thức mới. Lễ hội đền Gióng không chỉ là tưởng niệm anh hùng mà còn ẩn chứa các yếu tố phù chú liên quan đến tục thờ ngựa sắt - vật tổ của nghề rèn. Các nghệ nhân phục chế áo giáp hiện nay vẫn tuân thủ quy tắc: mỗi mối hàn phải đọc 1 câu văn khấn bằng tiếng Nôm.

Từ góc độ khoa học, GS. Nguyễn Thị Hậu (Viện Khảo cổ) nhận định: "Những mẫu xương động vật tìm thấy ở di chỉ Đông Sơn có vết khắc hình xoắn ốc, cho thấy từ thiên niên kỷ III TCN, tổ tiên ta đã biết kết hợp vật tổ với thuật trừ tà". Phát hiện này mở ra hướng nghiên cứu mới về nguồn gốc bản địa của bạch thuật Việt.

Dù còn nhiều tranh cãi nhưng không thể phủ nhận sức hút kỳ lạ của tục thờ vật tổ trong bạch thuật. Từ những lễ vật đơn sơ đến các đạo cụ phức tạp, tất cả đều chứa đựng triết lý "thiên - địa - nhân hợp nhất" của người Việt cổ. Như lời một thầy mo người Tày đã nói: "Con hổ trong hang đá cũng chính là hổ trong lòng người, biết đối đãi tử tế thì linh thú sẽ hộ mạng".