Khám phá nghệ thuật bói toán truyền thống tại thị trấn Nà Dương

Nằm nép mình bên dòng sông Lô hiền hòa, thị trấn Nà Dương từ lâu đã được biết đến như một "ốc đảo văn hóa" của vùng Đông Bắc. Trong muôn vàn nét độc đáo nơi đây, nghệ thuật bói toán truyền thống đã trở thành mạch ngầm chảy xuyên suốt qua nhiều thế hệ, kết nối quá khứ với hiện tại bằng những phương pháp dự đoán vừa huyền bí vừa gần gũi.

Theo lời kể của các bậc cao niên, nghi thức xem quẻ tại Nà Dương có nguồn gốc từ thế kỷ XV, khi những người thợ gốm di cư mang theo tri thức chiêm tinh của người Hoa. Thay vì dùng mai rùa hay xương thú như nhiều nơi khác, các thầy bói địa phương phát triển hệ thống bói quẻ độc đáo dựa trên 36 mẫu gốm sứ - mỗi hoa văn khắc trên đồ gốm tương ứng với một lời giải mã về vận mệnh. Kỹ thuật "đọc" vết nứt hình thành trong quá trình nung lửa đã trở thành bí quyết gia truyền được bảo vệ nghiêm ngặt.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nghề bói toán ở Nà Dương vẫn duy trì được sức sống kỳ lạ. Mỗi sáng sớm, khu chợ phiên ven sông lại nhộn nhịp những sạp hàng treo đầy thẻ quẻ bằng tre. Bà Lưu Thị Hồng, nghệ nhân 72 tuổi có tiếng trong vùng, chia sẻ: "Cái khó của nghề không phải ở chỗ gieo quẻ, mà là cách lắng nghe câu chuyện đời người qua từng nếp nhăn trên gương mặt khách hàng". Chính sự kết hợp giữa tri thức cổ và kỹ năng quan sát tinh tế đã tạo nên nét khác biệt cho hình thức bói toán nơi đây.

Trong thời đại số hóa, các thầy bói Nà Dương đang tìm cách thích nghi mà không đánh mất bản sắc. Nhiều gia đình bắt đầu số hóa các bộ quẻ cổ, chuyển thể thành ứng dụng di động nhưng vẫn giữ nguyên tắc giải mã thủ công. Anh Đặng Văn Tú, thế hệ thầy bói trẻ tuổi nhất phố cổ, đang thử nghiệm kết hợp trí tuệ nhân tạo để phân tích xu hướng vận số dựa trên dữ liệu thời tiết và chu kỳ mặt trăng. "Công nghệ giúp chúng tôi lưu giữ tri thức tổ tiên theo cách mới mẻ hơn", anh giải thích.

Không chỉ là hoạt động tâm linh, những lều bói ở Nà Dương đã trở thành điểm đến văn hóa thu hút du khách. Các workshop trải nghiệm "một ngày làm thầy bói" được tổ chức định kỳ, nơi người tham gia được học cách nhận biết 12 kiểu vết rạn cơ bản trên gốm và ý nghĩa của chúng. Điều thú vị là nhiều du khách nước ngoài tỏ ra đặc biệt hứng thú với triết lý "định mệnh uốn cong chứ không gãy" được truyền tải qua các lời sấm.

Dù vấp phải không ít ý kiến hoài nghi, cộng đồng Nà Dương vẫn kiên định bảo tồn di sản độc đáo này. Hội bảo vệ nghề truyền thống đang xây dựng bảo tàng số về các phương pháp bói toán cổ, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo thanh niên. Như lời ông Trần Quốc Tuấn - chủ tịch hội văn nghệ dân gian địa phương: "Mỗi quẻ gieo ra đều chứa đựng trí tuệ trăm năm, đó không chỉ là dự đoán tương lai mà còn là tấm gương phản chiếu quá khứ".

Giữa nhịp sống hiện đại gấp gáp, tiếng lục lạc leng keng trước các cửa hiệu bói toán vẫn vang lên đều đặn như nhịp tim của thị trấn. Từng đường nét hoa văn trên mảnh gốm vỡ dường như đang thầm kể câu chuyện về sự giao thoa kỳ diệu giữa truyền thống và đổi mới - hành trình mà Nà Dương vẫn đang kiên trì bước tiếp.