Ngày Lành Ngày Dữ Trong Văn Hóa Việt

Trong đời sống tâm linh của người Việt, khái niệm "ngày lành tháng tốt" luôn chiếm vị trí quan trọng. Từ xưa đến nay, việc chọn lựa thời điểm thích hợp cho các sự kiện trọng đại không chỉ là thói quen mà còn trở thành nét văn hóa đặc sắc, thể hiện sự giao thoa giữa triết lý phương Đông và tín ngưỡng bản địa.

Theo sử sách ghi lại, tập tục xem ngày tốt xấu bắt nguồn từ thời Hùng Vương. Các bậc tiền nhân thường căn cứ vào chu kỳ mặt trăng, vị trí sao Khuê cùng hiện tượng thiên nhiên để đưa ra quyết định. Một câu chuyện dân gian kể rằng, khi vua Lê Thánh Tông cho xây dựng Văn Miếu Quốc Tử Giám, các thầy địa lý đã dành 49 ngày để tính toán ngày khởi công sao cho hội tụ đủ "thiên thời, địa lợi, nhân hòa".

Trong thực tế hiện đại, nhiều gia đình vẫn duy trì thói quen tham khảo lịch âm trước khi tiến hành các việc lớn. Đám cưới thường được tổ chức vào tháng 10-11 âm lịch, tránh tháng 7 "cô hồn". Việc động thổ xây nhà phải chọn ngày hợp tuổi chủ hộ, còn lễ khai trương cửa hàng cần tránh hướng phạm "Hoàng Ốc". Một nghiên cứu năm 2021 của Viện Văn hóa Nghệ thuật cho thấy 68% doanh nghiệp nhỏ tại Hà Nội có tham vấn thầy phong thủy khi chọn ngày thành lập.

Tuy nhiên, cách tính toán ngày giờ tốt xấu không đồng nhất trên cả nước. Người Huế thường ưu tiên yếu tố "tam hợp" giữa ngày, tháng và năm, trong khi cư dân Nam Bộ lại chú trọng hơn vào giờ Hoàng Đạo. Có giai thoại kể về hai anh em sinh đôi ở Quảng Ngãi, khi một người khởi hành làm ăn xa vào giờ Thìn mà phát đạt, người còn lại đi cùng ngày nhưng giờ Dậu lại gặp trắc trở.

Khoa học hiện đại cũng có những góc nhìn thú vị về hiện tượng này. GS Trần Văn Khê từng phân tích: "Việc chọn ngày tốt thực chất là cách con người điều chỉnh nhịp sinh học phù hợp với chu kỳ tự nhiên". Nhiều chuyên gia y học cổ truyền nhận thấy các ngày được coi là "cát" thường trùng với thời điểm khí hậu ôn hòa, ít biến động thời tiết - yếu tố quan trọng cho sức khỏe và tâm lý.

Điều đáng nói là quan niệm về ngày lành dữ đang có sự biến đổi thú vị. Giới trẻ ngày nay thường kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, ví dụ như dùng ứng dụng xem lịch tốt xấu nhưng vẫn giữ lễ cúng đơn giản. Một xu hướng mới xuất hiện ở TP.HCM là thuê chuyên gia phong thủy thiết kế lịch làm việc cá nhân, kết hợp nguyên tắc ngũ hành với kế hoạch kinh doanh.

Dù vẫn còn nhiều tranh luận, không thể phủ nhận rằng tập tục chọn ngày lành đã trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong đời sống người Việt. Nó không chỉ phản ánh triết lý "thuận thiên giả tồn" mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc qua bao thăng trầm lịch sử. Như câu ca dao xưa vẫn lưu truyền: "Mồng năm mười bốn hai ba/ Làm gì cũng bại chẳng ra việc gì" - đó không chỉ là lời cảnh tỉnh mà còn ẩn chứa cả kho tàng tri thức dân gian.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc gìn giữ và phát huy giá trị này cần sự cân bằng khéo léo. Chúng ta có thể học cách người Nhật ứng dụng lịch Đông phương vào quản lý doanh nghiệp, hay như người Hàn Quốc kết hợp thuật trạch nhật với công nghệ hiện đại. Điều quan trọng là biết chắt lọc tinh hoa để tập tục cổ truyền không trở thành rào cản mà trở thành động lực phát triển.